عوامل خانوادگی زمینه‌ساز مصرف محتوای جنسی نامتعارف در نوجوانان

به گزارش مجله خبری نگار، اینترنت یکی از مهم‌ترین اختراعات بشر است که در کنار مزایای بسیار دیگر، می‌تواند زمینه روابط اجتماعی بهتری را نیز فراهم کند. زیرا مردم از طریق این رسانه جامع، از محدودیت‌های زمانی و مکانی رها می‌شوند. در همین راستا، شواهد نشان می‌دهند که در میان کاربران اینترنت خانگی، بسیاری از افراد از اینترنت برای برقراری ارتباط با دوستان و خانواده استفاده می‌کنند. اما در عین حال، برخی منتقدان با مد نظر قرار دادن کیفیت ارتباطات معتقدند فناوری رایانه و اینترنت باعث فقیرشدن روابط، جداشدن اعضای خانواده از یکدیگر، فاصله گرفتن خانواده‌ها از دنیای خارج و کناره‌گیری از مشارکت‌های اجتماعی می‌شود.

بنا بر گفته‌های متخصصان، بیشتر محققان این حوزه بر توصیف گسترده‌ای از روند استفاده از اینترنت، مانند زمان صرف شده هنگام استفاده از رایانه و اینترنت و روش‌های استفاده کودکان و بزرگسالان از این فناوری‌ها تمرکز کرده‌اند. بر این اساس، جامعه‌شناسی فناوری، برخی چشم‌انداز‌های اساسی درباره چگونگی در نظر گرفتن تأثیرات رایانه‌ها بر زندگی اجتماعی را ارائه می‌دهد. در کل، اینترنت باوجود این‌که فرصت‌های ارتباطی، آموزشی و تفریحی متعددی را برای کاربران خود فراهم کرده، نگرانی‌هایی را نیز در خصوص استفاده بیش‌ازحد یا به عبارتی اعتیاد اینترنتی و همچنین دسترسی به برخی محتوا‌های نامناسب برای گروه‌های سنی پایین ایجاد کرده است که نیاز به توجه خاص دارند.

در همین رابطه، پژوهشگرانی از دانشگاه علامه طباطبایی و مؤسسه ملی تحقیقات جمعیتی در یک مطالعه تحقیقاتی، سعی کرده‌اند نقش خانواده را در مصرف محتوای نامتعارف جنسی در فضای مجازی در بین نوجوانان مورد بررسی و واکاوی علمی قرار دهند.

آن‌ها در مطالعه خود ۵۴ مصاحبه عمیق را با دختران و پسران ۱۵ تا ۱۸ ساله در شهر تهران انجام داده و از این طریق، داده‌های پژوهشی مورد نیاز خود را جمع‌آوری کرده‌اند.

بر اساس یافته‌های این تحقیق، عوامل خانوادگی زمینه‌ساز مصرف محتوای جنسی نامتعارف در نوجوانان در سه مقوله یا طبقه اصلی جای می‌گیرند: ۱) کنترل و نظارت نامتعادل، ۲) مشکلات ارتباطی و عاطفی در خانواده و ۳) ضعف شناختی و سواد رسانه‌ای والدین.
به گفته فاطمه کیانی علی‌آبادی، پژوهشگر دانشگاه علامه طباطبایی و همکارش، «طبق نتایج به‌دست‌آمده در تحقیق ما، عوامل بازدارنده خانوادگی نیز عبارت بودند از: کنترل و نظارت متعادل والدین، ارتباط کلامی و عاطفی اعتمادساز در خانواده، پایبندی ارزشی و اخلاقی خانواده و حمایت عاطفی در خانواده».

آن‌ها می‌افزایند: «از نگاه خود نوجوانان، راهکار‌های پیشنهادی در سطح خانواده برای کاهش آسیب‌پذیری آن‌ها در دو مقوله اصلی ارائه شد که شامل اعمال کنترل و نظارت متعادل خانواده و تقویت رابطه عاطفی و کلامی مناسب والد-فرزند بودند».

در این پژوهش اشاره شده است که رفتار‌های جنسی قبل از ازدواج، به‌خصوص رفتار‌های ناسالم جنسی در بین نوجوانـان، بـا دسترسی به محتوای جنسی افزایش می‌یابد؛ لذا برای حفاظت نسل مولد و نوجوانـان از آسیب‌های اجتمـاعی، جسمانی و روانی، پیشنهاد می‌شود خانواده‌ها، تحولات ایجادشده در محیط پیرامونی نوجوانان، شـامل فضـای مجازی و اینترنت را پذیرفته و خود را در توانمندسازی نسل جوان آماده کنند.

کیانی علی‌آبادی و همکارش اعتقاد دارند: «مهم‌ترین وجه این توانمنـدی، آموزش جامع و همه‌جانبه از سنین مناسب و قبل از مواجهه با محتوای جنسی است. این مداخلات می‌تواند شامل فرهنگ‌سازی در سطح کلان و آموزش والدین باشد تا بتوانند نیاز‌های اطلاعاتی و مهارتی ایجادشده در والدین را در مواجهه با این موضوع برآورده کنند. در این راستا لازم است که والـدین به‌طور ویژه مهارت‌های فرزنـدپـروری را در دوران مجردی بیاموزند».

این نتایج علمی پژوهشی که در فصل‌نامه «خانواده پژوهی» منتشر شده‌اند، می‌توانند در مداخلات و مشاوره در حوزه خانواده و رسانه نقش بسزایی داشته باشند. نشریه فوق متعلق به قطب علمی خانواده دانشگاه شهید بهشتی و انجمن علمی روانشناسی بالینی کودک و نوجوان است.